Czasy – szybka powtórka

Witajcie! Dzisiaj na poważnie: Czasy.

W tym wpisie znajdziesz wszystko, czego potrzebujesz, aby usystematyzować swoją wiedzę na temat budowy i zastosowania podstawowych angielskich czasów. Omówimy sobie czas przeszły, teraźniejszy i przyszły w 3 aspektach – simple, continuous i perfect.

Różnice i podobieństwa w języku polskim i angielskim

Na początek musimy sobie uświadomić kilka kwestii.

1. W języku polskim, jak i w angielskim mamy 3 czasy (uwzględniając konstrukty gramatyczne z will’em), a więc:

przeszły    ⇾    PAST
teraźniejszy    ⇾    PRESENT
przyszły    ⇾    FUTURE

2. Tak samo jak w języku angielskim, w języku polskim występują tzw. ASPEKTY, czyli warianty różnych czasów. Dla przykładu poniżej 2 aspekty czasu przeszłego:

PL
1. Wczoraj czytałam książkę.
2. Wczoraj przeczytałam książkę.
(Kumamy różnicę?)

ENG
1. Yesterday I was reading a book.
2. Yesterday I read a book.

1-niedokonany, 2-dokonany – tak w angielskim, jak i w polskim

3. Różnica jest tylko taka, że po angielsku ktoś ponazywał wszystkie czasy i aspekty (z których to nazw dla przeciętnego ucznia zupełnie nic nie wynika) i przez to ludzie się ich tak strasznie boją. I nic dziwnego… nazwa Present Perfect Continuous nikomu poza edukatorami nic nie mówi, a jak straszy!

Budowa zdania w poszczególnych czasach i aspektach

W tabelce, którą widzicie, w pionowych kolumnach umieściłam czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Natomiast poziomo rozpisałam aspekty: simple, continuous oraz perfect.

Present Simple – twierdzenia

Zaczniemy sobie od czasu teraźniejszego, czyli Present w aspekcie Simple.

Jeżeli chcemy stworzyć zdanie twierdzące w czasie present simple, stawiamy osobę, a obok niej czasownik w formie podstawowej, np. I work on a farm. I już mamy zdanie.
I tak robimy z osobami: ja, ty, my, wy, oni.
Jedyne, o czym trzeba tu pamiętać to to, że w trzeciej osobie l.poj. (he, she oraz it) do czasownika dodajemy s, czyli she works, he works, it works.

Past Simple – twierdzenia

Przechodzimy teraz do czasu Past Simple, czyli przeszłego. Jeśli chodzi o budowę zdań twierdzących, sprawa jest arcyprosta, a mianowicie osoba, obok niej czasownik, tylko tyle, że tym razem z końcówką ED, czyli tzw. edek na koniec. Mało tego, tutaj już do wszystkich osób ta sama forma!

I gdybyśmy na tym mogli zakończyć, Wasze życie byłoby piękne!
Niestety. Tak się składa, że w czasie przeszłym niektóre czasowniki nie mają formy regularnej, czyli EDka na końcu, tylko mają formę nieregularną, np.
zamiast taked mamy took,
zamiast comed jest came,
zamiast goed – went.
Ważne! W czasie Past Simple wykorzystujemy formę II. III-cia będzie do Perfectów.

I cóż… no trzeba się ich nauczyć na pamięć. Na szczęście znajomość już 50-60 czasowników nieregularnych spokojnie wystarczy, żeby się sprawnie posługiwać czasem przeszłym.

Future simple – twierdzenia

No dobrze, to teraz przejdźmy do czasu future simple. Czas ten różni się od pozostałych z Simple w nazwie, a to dlatego, że wykorzystuje czasownik modalny „will” jako posiłkowy.

Jeżeli chodzi o budowę zdań twierdzących, stawiamy tegoż willa, a obok niego czasownik w formie podstawowej. Więc jeżeli chcę powiedzieć, że kupię sobie kiedyś nową gitarę, po angielsku powiem: I will buy a new guitar one day.

Present Simple i Past Simple – czasownik posiłkowy

Przejdźmy teraz do tworzenia pytań oraz przeczeń w aspekcie simple. Jeśli chodzi o czas present i past simple, tak się składa, że mają wspólny czasownik posiłkowy (zwany też operatorem). To to słówko, które stawiamy przed osobę, żeby nam stworzyło pytanie oraz to jest to słówko, do którego dodajemy not, żeby stworzyć przeczenie.

Czasownikiem posiłkowym w czasach present simple i past simple jest słówko do. To jest zwykły czasownik, który normalnie znaczy ‘robić’. Ale jako czasownik posiłkowy nie znaczy nic. Pełni funkcję tworzenia pytania, pomaga też w tworzeniu przeczenia.

Present Simple – pytania

Tak więc, pytanie w czasie Present Simple będzie wyglądać tak:
Do you work in a bank?
Ale jeżeli naszą osobą jest he, she albo it, to do ‘do’ dodamy –S, tylko nie samo ‘s’, bo wyszłoby nam 'dos’, tylko -ES, żeby było does. Czyli pytając o nią, nasze zapytanie sformułujemy tak:
Does she work in a bank?

Present Simple – przeczenia

Przeczenia w czasie Present Simple tworzymy dodając not do czasownika posiłkowego (do). I tak: do + not daje nam DON’T natomiast does + not = DOESN’T, np.
I don’t work at school.
She doesn’t work in a pet shop.

Past Simple – pytania

Czy potraficie powiedzieć, jak będzie wyglądał czasownik posiłkowy w czasie past simple? Oczywiście będzie to did. Dlaczego? No bo formą przeszłą czasownika do jest did.

Zasada budowania pytań identyczna, jak w czasie Present Simple: czasownik posiłkowy (tu: did) umieszczamy przed osobą, np.
Did you work in a bank last year?
Did she go to school yesterday?”
Bez względu na osobę, zawsze DID.

Past Simple – przeczenia

Przeczenia tworzymy analogicznie do tych tworzonych w czasie Present simple, a więc did + not, czyli DIDN’T. Tu bez wyjątków. Przykład? Proszę bardzo:
I didn’t do it! (Czyli: Ja tego nie zrobiłam!)

Future Simple – pytania i przeczenia

No i został nam future simple, czyli ten, który ma willa. Tak się składa, że will jest bardzo wdzięczny, ponieważ do wszystkich osób dajemy tą samą formę. Mało tego, występuje w twierdzeniach, w przeczeniach oraz w pytaniach. Tak więc:
I will go. ⇾ Ja pójdę.
Will you go? ⇾ Czy ty pójdziesz?
She will not go. ⇾ Ona nie pójdzie.

Present Continuous – twierdzenia

Przejdźmy teraz do aspektu Continuous. Teoretycznie łatwiejszy od Simple, ponieważ we wszystkich rodzajach zdań występuje czasownik posiłkowy, którym jest czasownik to be (czyli być) oraz czasownik główny z końcówką ing.        

Czasownik to be (w odróżnieniu od will, do i innych czasowników) odmienia się przez osoby, a jego odmiana w czasie teraźniejszym wygląda tak:
I am, you are, she is, he is, it is ; a cała liczba mnoga ma formę are.

Past Continuous – twierdzenia

Jeżeli chodzi o czas przeszły, czyli Past Continuous, ten sam czasownik posiłkowy, czyli to be będzie się odmieniał w ten sposób:
I was, you were, she was, he was, it was i w całej liczbie mnogiej będziemy mieć were.
No bo tak się odmienia czasownik być w czasie przeszłym, prawda?

Future Continuous – twierdzenia

Jeśli chodzi o czas przyszły, tam też jest odpowiednia forma czasownika być, czyli will + be (will be):
I will be ⇾ będę,
you will be ⇾ będziesz,
she will be ⇾ ona będzie, itd.
Will jest wdzięczny, do wszystkich osób identyczna forma.

Także powtórzmy, w czasie teraźniejszym mamy am is are jako czasownik posiłkowy, w czasie przeszłym – was albo were, natomiast w czasie przyszłym jest jedna forma will be. No i oczywiście trzeba pamiętać, ażeby do czasownika głównego dodać końcówkę ing.
czas teraźniejszy ⇾ am / is / are
czas przeszły ⇾ was / were                + czas. ING
czas przeszły ⇾ will be

ASPEKT Continuous – czasownik posiłkowy

Jak już wspomniałam wcześniej, we wszystkich rodzajach zdań w aspekcie Continuous występuje czasownik posiłkowy to be.
Jeśli w jakiejś konstrukcji gramatycznej występuje czasownik „to be” w formie odmiennej, to jak już wiecie, on sam tworzy pytania, zamieniając się z osobą na miejsca oraz pozwala słówku NOT doczepić się doń tworząc przeczenia.

Present Continuous i Past Continuous – pytania i przeczenia

W czasie Present Continuous pytanie i przeczenie stworzymy tak:
Are you sleeping? oraz She isn’t reading.
Natomiast w czasie Past Continuous:
Were you sleeping? oraz She wasn’t reading.

Future Continuous – pytania i przeczenia

W Future Continuous jest nieco inaczej, bo mamy willa, który to jest czasownikiem posiłkowym, więc will w pytaniu pójdzie przed osobę i będziemy mieć:
Will you be sleeping?
A w przeczeniu do will doklei się NOT, tworząc won’t (NIE willn’t – nie ma takiej formy), a więc otrzymamy:
She won’t be reading tomorrow.

ASPEKT Perfect – czasownik posiłkowy

No dobrze, i przyszedł czas na aspekt perfect. Podstawowa sprawa to czasownik posiłkowy, ponieważ to on wskazuje czy będzie to czas Present, Past czy Future Perfect. Czasownikiem posiłkowym w czasach z perfect w nazwie jest czasownik have, czyli mieć. Występuje on, podobnie jak wcześniej było z continuousami, we wszystkich rodzajach zdań.

No dobrze, ale poza czasownikiem posiłkowym czegoś jeszcze nam potrzeba, bo sam czasownik posiłkowy jedynie wskazuje nam z jakim czasem mamy do czynienia – past, present czy future, ale nic nie znaczy. To czasownik główny nadaje znaczenie.

W czasach z aspektem perfect czasownik główny ma końcówkę ED albo trzecią formę, jeśli to czasownik nieregularny. Pamiętajcie, w past simple była II forma, a w czasach z perfect w nazwie mamy formę III.

Present Perfect – twierdzenia

Pamiętajcie, że czasownik have w czasie teraźniejszym zmienia swoją formę jedynie w 3 os. l. poj. (he, she, it) i ta forma to has, a więc:
I have, you have, we have, they have,
ALE she, he, it has.
Przykłady zdań twierdzących:
I have watched a movie. <- czasownik z ED   
She has broken her leg.  <- czasownik w III f.

Past Perfect – twierdzenia

Jeśli chodzi o czas przeszły, formą czasownika have jest had, tak? Wiemy to z czasowników nieregularnych. W czasie przeszłym żaden czasownik poza to be nie odmienia się przez osoby, had dajemy więc do wszystkich osób w czasie Past Perfect. Oczywiście czasownik główny z ED lub w III formie.
I / You / She / He had watched a movie.

Future Perfect – twierdzenia

W czasie przyszłym sytuacja również jest arcyprosta: will jest operatorem wszystkich wariantów czasu przyszłego, a po willu jest zawsze bezokolicznik, otrzymamy więc will have – do wszystkich osób! Oczywiście czasownik główny nadal ma ED-ka lub jest w III formie. Przykład:
I will have learnt English by 2026.

ASPEKT Perfect – pytania

Pamiętamy, że pytania tworzymy przez inwersję, tak? W czasie Past i Present Perfect have w odpowiedniej formie pójdzie więc przed osobę; a w czasie Future Perfect przed osobę pójdzie will. Przykłady:
Had you been…. ?
Have you seen….?  
Will you have driven…. ?

ASPEKT Perfect – przeczenia

Jeśli chodzi o przeczenia dodajemy not do have tudzież has w czasie Present Perfect, do had w czasie Past Perfect oraz do will w czasie Future Perfect. Co nam z tego wyjdzie?
I haven’t been to Spain. She hasn’t been to Greece.
I hadn’t been…
I won’t have been…

Zastosowanie podstawowych angielskich czasów

Przechodzimy teraz do zastosowania poszczególnych aspektów, znów w trzech czasach. Na początek tabeleczka, a poniżej omówienie jej zawartości 😊.

Zastosowanie czasu Present Simple

Zaczynamy od czasu teraźniejszego w aspekcie simple.
Present simple to czas teraźniejszy, którego używamy, żeby mówić, że coś robimy generalnie albo z jakąś częstotliwością. Dla przykładu:
I work in a bank.
She likes bananas.

Zastosowanie czasu Past Simple

Jeśli chodzi o czas Past Simple, to jego zastosowanie jest analogiczne do Present Simple. Użyj go, żeby powiedzieć, co generalnie robiła/eś, tylko że w przeszłości, np.
I worked in a pet shop three years ago.

No i teraz bardzo ważne jest to, żeby podać kiedy, czyli np.
three years ago ⇾ trzy lata temu
last year ⇾ w zeszłym roku,
yesterday ⇾ wczoraj
To takie trzy najważniejsze określenia czasu Past Simple.

Zastosowanie czasu Future Simple

Przechodzimy do czasu future simple, którego zastosowaniem jest mówienie o tym, co zrobisz jutro (lub generalnie w przyszłości).
I will work on a farm in the future. ⇾ W przyszłości będę pracować w gospodarstwie rolnym.

Zastosowanie czasu Present Continuous

Czasu Present Continuous używamy, żeby powiedzieć, co robisz w danym momencie, czyli teraz.

I teraz uwaga, wcale nie trzeba mówić słówka now albo at the moment, żeby było wiadomo, że robisz coś ‘teraz’. Z samej konstrukcji zdania wynika, że robisz to w tym momencie.
Czyli jak mówisz I am working, to znaczy, że pracujesz w tej chwili. Bo wynika to z tego am i inga danego do czasownika.

Inny przykład:
I am speaking oznacza, że mówisz teraz, bo wynika to z tego am i inga danego do czasownika, prawda? Dla odmiany jakbyś powiedział(a) I speak, to znaczy, że chcesz powiedzieć, co generalnie robisz. Np. I speak three foreign languages. ⇾ Mówię w trzech językach.
Ale jako, że jednocześnie nie da się mówić w trzech językach, to możesz powiedzieć tylko i wyłącznie I’m speaking English now. ⇾ Mówię w tej chwili po angielsku.

Zastosowanie czasu Past Continuous

Czas Past Continuous stosujemy bardzo podobnie jak Present Continuous. Różnica jest tylko taka, że nie robisz czegoś teraz, tylko robiłe/aś to wczoraj.

Więc, jak chcę powiedzieć, że pracuję teraz, mówię: I am working now, natomiast jeśli chcę powiedzieć, że wczoraj o tej porze pracowałam: I was working yesterday at 7 p.m., załóżmy. Jasne? Zamiast I am, mamy I was. Nic więcej się nie zmienia.
Powtórzmy:
Pracuję teraz. ⇾ I am working now.      
Pracowałam wczoraj o tej porze . ⇾ I was working yesterday at 7 p.m.

Zastosowanie czasu Future Continuous

Co będzie w czasie Future Continuous? Znów analogicznie do czasu Present Continuous, z tym że nie robisz czegoś teraz, a będziesz robić to jutro o tej porze.
I will be working at 7 p.m. tomorrow. ⇾ Jutro o 7:00 będę pracować.

Zastosowanie czasu Present Perfect

Przyszła pora na aspekt Perfect, którego zastosowanie troszeczkę uprościmy, ażeby było najłatwiej possible.
Tak więc czasu Present Perfect używamy, żeby powiedzieć, co robimy, ale od jakiegoś momentu w przeszłości. Dla przykładu:
I’ve worked here since 2020. ⇾ Pracuję tu od 2020 roku. Cały czas pracuję, ale w zdaniu mówię od kiedy w przeszłości.
I to jest jedno z podstawowych zastosowań czasu present perfect. Inny przykład:
I’ve been here for three hours. ⇾ Jestem tu od trzech godzin. (Znów podajemy od kiedy w przeszłości, wobec czego nie możemy powiedzieć I am..)

Zastosowanie czasu Past Perfect

Jeśli chodzi o czas Past Perfect, używamy go, żeby powiedzieć, że jakąś czynność wykonaliśmy (zakończyliśmy) przed inną czynnością w przeszłości. Dla przykładu:
I had worked in Italy before I moved to Poland. ⇾ Pracowałam we Włoszech, zanim przeprowadziłam się do Polski. Czynność pod tytułem praca we Włoszech zakończyła się przed przeprowadzką do Polski. I już.

Zastosowanie czasu Future Perfect

Czasu Future Perfect użyjemy, żeby powiedzieć, że do jakiegoś momentu w przyszłości już czegoś dokonamy. Czyli tak jak w present perfect mówiliśmy, że od jakiegoś momentu w przeszłości coś robię, tak w Future Perfect powiemy, że do jakiegoś momentu w przyszłości coś zrobię. Na przykład:
By 2030 I will have worked here for 10 years. ⇾ Do roku 2030 będę tu pracować już 10 lat. lub Do roku 2030 przepracuję tu już 10 lat.

I to wszystko, jeżeli chodzi o zastosowanie. Mam nadzieję, że choć trochę ulżyłam Wam w mękach związanych z ogarnięciem czasów. 😊 Koniecznie dajcie znać!

PS. Jestem w trakcie nagrywania filmu na bazie tego wpisu. Do obejrzenia wkrótce na moim kanale: https://www.youtube.com/@angielskinastoprocent 🙂